آفاق مسعود: «انگار «واژه‌نامۀ املا» را آدمهایی که از زبان آذربایجانی کاملا بی‌خبر هستند، آماده کرده‌اند»
باکو. جاوید زیناللی- آپا. مصاحبۀ آپا با رئیس بنیاد ترجمه وابسته به کابینۀ وزیران جمهوی آذربایجان خانم آفاق مسعود
خانم آفاق مسعود! وقتی بنیاد ترجمه افتتاح می‌شد، گفته بودید در این زمینه فساد و کاستی بسیار زیاد است. در این دو سال که از تأسیس این بنیاد می‌گذرد، این کاستیها در چه سطحی برطرف شده است؟
چنانکه می‌دانیم هدف اصلی از تأسیس بنیاد ترجمه تأمین، تکمیل و تنظیم زبان آذربایجانی بوده است. همچنین اجرای مناسب زبان در فعالیت‌های روزمره و نیز تطبیق درست زبان در زمینۀ فضاهای جدیدی است که روزانه کشف می‌شود. برای اطمینان باید عرض کنم که از تأسیس بنیاد ترجمه به این طرف در این زمینه پیشرفت‌های خاصی به دست آورده‌ایم.
در نتیجۀ بررسی و بازرسی وضعیت امور ترجمه و تطبیق صحیح زبان آذربایجانی در وب‌سایت‌ها و مکاتبات رسمی ارگانهای دولتی، قریب به 300 نظر کارشناس آماده و ارسال شده است. بر اساس این رأی و نظرهای کارشناسانه سازمان‌ها و ارگانهای دولتی خیلی از کاستیها و اشتباهات خود را در زمینۀ ترجمه و اجرای درست زبان اصلاح نموده‌اند.
در نظر گرفته‌ایم که این بازرسی‌ها و بررسی‌ها هر دو سال یکبار انجام گیرد. لیکن به نظر من درست کردن زبان و بهبود امور ترجمۀ کشور بر اساس بازرسی، بررسی و نظارت بنیاد ترجمه یک راه حل جامع برای این مشکل اساسی نیست.
یعنی بنیاد ترجمه نمی‌تواند تمام قدرت و فعالیت خود را به طور مداوم به اصلاح خطاها صرف کند. برای اصلاح وضعیت فعلی در وهله اول، بهبود منابع آموزشی و پیاده سازی و کاربرد صحیح زبان، و پایگاه مترجمان حرفه‌ای و دفاتر ترجمۀ حرفه‌ای باید تنظیم شود.
باید عرض کنم که وجود کاستیها و نواقص در زمینۀ کاربرد زبان آذربایجانی و در زمان استفاده آنها تنها در ارگانهای دولتی و یا سایتها و مکاتبات رسمی به وجود نمی‌آید بلکه به این نواقص و کاستیها در کتاب‌های درسی ابتدایی و عالی و زبانهای خارجی و در کتاب مادر زبان آذربایجانی یعنی «واژه‌نامۀ املا»، همچنین در منابع زبانهای دیگر، در رسانه‌های جمعی، در ترتیب و آماده‌سازی پوسترها و تبلیغات عمومی و با یک کلام در هر زمینه که زبان و ترجمه به آن راه دارد، مشاهده می‌شود.
وضعیت در زمینۀ ترجمۀ ادبی و هنری چگونه است؟
ترجمه ادبی یک پروسۀ خلاق است و روند نویسندگی در اینجا تابع محاسبات و فرمولهای دقیق علمی نیست و اصلا نمی‌تواند هم باشد. اگر یک اثر را ده مترجم مختلف ترجمه کند، ده اثر مختلف به وجود خواهد آمد.
در ترجمۀ ادبی و هنری وظیفه اصلی مترجم دارا بودن به تفکر هنری و ادبی است. مترجم بایستی جهان درونی، استعداد، اسلوب و سبک نگارش شاعر و یا نویسنده‌ای را که ترجمه می‌کند، احساس کند. و إلا ترجمه ترجمۀ با کیفیت نخواهد بود. متاسفانه، در این زمینه نیز شکاف‌های بسیاری وجود دارد. البته مترجمان حرفه‌ای داریم، اما تعداد آنها بسیار اندک است.
من فکر می کنم ماهانه به جای ترجمه پنج و یا ده کتاب البته با استفاده از ترجمه‌های الکترونیک، مترجم باید یک کتاب ترجمه کند ولی باید بداند که در عوض هم اصالت ادبی نویسنده هم اروژینال بودن زبان و هم ترجمۀ با کیفیت به جامعه تحویل می‌دهد.
در ارتباط با پایگاه مترجمان وضعیت چگونه است؟
پایگاه را تأسیس کرده‌ایم. ولی در این پایگاه غیر از مترجمان حرفه‌ای، مترجمان غیر حرفه‌ای که به خاطر پول و درآمد حاضرند به هر قیمتی که شده ترجمه کنند و درآمد کسب کنند نیز جای می‌گیرند. و بعضا تعداد آن نوع مترجمان از مترجمان حرفه‌ای به طور قابل توجهی بیشتر است.
چنانکه در پیش گفتم این نوع ترجمه‌های غیرصحیح را نیز این «ارتش مترجمان» انجام می‌دهند و به خورد جامعه می‌دهند.
تا به حال به بنیاد ترجمه حق تمییز مترجمانی که در کشور فعالیت می‌کنند، داده نشده است. ما یک بسته پیشنهادی ارائه داده‌ایم، و منتظریم.
این پایگاه پیشنهادی یعنی پایگاه مترجمان حرفه‌ای بر اساس زبان و نوع ترجمه اگر به وجود بیاید و کامل تأسیس شود، هم برای ارگانهای دولتی و هم برای سازمان‌های بین المللی کار را آسان خواهد نمود. زیرا به راحتی قادر خواهند بود مترجم هر زبانی را در هر زمینه‌ای که بخواهند، پیدا کنند و از ما درخواست نمایند. البته این فعالیت در سراسر جهان، به این منوال راه‌حل خود را پیدا می‌کند.
این بنیاد همچنین در زمینۀ ترویج ادبیات آذربایجان در جهان نیز فعالیت می‌کند. منتخبات ادبیات آذربایجان را به زبانهای دیگر چاپ می‌کند. آذربایجان را در نمایشگاههای بین المللی نمایندگی می‌کند ...
بنیاد ترجمه وابسته به کابینۀ وزیران جمهوری آذربایجان برای ترویج ادبیات آذربایجان کارها و پروژه‌های مهمی را انجام می‌دهد. گلچین دوجلدی ادبیات معاصر آذربایجان اولین مجموعه است که ادبیات و شعر آذربایجان را به صورت کلی و جزئی به خوانندگان جهان معرفی می‌کند و روشن است که در جوامع دیگر به این نوع آثار نیاز مبرمی وجود دارد.
توجه و عشق و علاقۀ خاصی نسبت به آثار آذربایجانی هم در دانشگاه‌ها و هم در عموم خوانندگان وجود دارد. امروز این ادبیات هم در دانشگاه ها و هم موسسات علمی مورد مطالعه قرار می‌گیرد. اهمیت ویژۀ این مجموعه آشنا ساختن خوانندگان ملل دیگر با روند رو به رشد ادبیات و شعر و تصاویر شاعرانۀ ادبی معاصر در جمهوری آذربایجان است.
این گلچین که به زبانهای دیگرترجمه و منتشر می‌شود یک مرحله از ادبیات آذربایجان- یعنی فقط روند ادبی معاصر قرن بیستم را منعکس می‌سازد. در حال حاضر، بنیاد ترجمه نمای کاملی از ادبیات آذربایجان- از دور کلاسیک تا دورۀ معاصر یعنی تا قرن بیستم را پوشش می‌دهد- را به صورت سه جلدی تهیه و تنظیم می‌کند.
می‌توان ادعا کرد تهیه و تنظیم و چاپ این آثار در خود آذربایجان نیز نخستین بار است که اتفاق می‌افتد. این کار برای دیروز، امروز، فردا و علم، فرهنگ و آموزش آذربایجان هدیۀ گرانبهایی است. این منتخبات را در وهلۀ نخست نقشۀ ادبی آذربایجان، خلاصۀ ادبی آذربایجان، به عبارت بهتر، کارت هویت آذربایجان باید نامگذاری کرد.
در حال حاضر بنیاد ترجمه گلچین معاصر ادبیات آذربایجان را به زبانهای دیگر ترجمه می‌کند و با سازمان‌های بین المللی مربوطه همکاری می‌کند.
مجموعه گلچین ادبیات معاصر آذربایجان در پاییز، در زبان عربی در شهر قاهره پایتخت مصر، و بعد در مینسک پایتحت بلاروس برگزار خواهد شد. همۀ این معرفی‌ها، فعالیت‌ها و موفقیت‍‌ها در زمینۀ ادبیات و به صورت کلی تمام این دستاوردها نتیجۀ مراقبت‌های ویژۀ دولت آذربایجان و به ویژه رئیس جمهور آذربایجان جناب الهام علی‌یف نسبت به فرهنگ و ادبیات و هنر است.
به طور خاص بیشتر افرادی که با ترجمه ادبی سروکار دارند این بنیاد را که در حال حاضر رهبری می‌کنید، نقد می‌کنند. ...
من آنها را سرزنش نمی‌کنم. بنیاد ترجمه به ذهن همه به عنوان ارگان ادبیاتی تبادر می‌کند. با گذشت زمان من فکر می‌کنم نوع فعالیت، هدف و ماهیت این بنیاد برای همه روشن خواهد شد. و بیش از پیش به ماهیت وجودی آن پی خواهند برد.